martes, junio 15, 2010

Aragonés

Ya he dito que no soi d'alcuerdo con o neoarcaico, a nueba grafía que parixe que ba á surtir d'o Estudio de Filología Aragonesa.

Ta yo bi ha argumentos diferens pero que en zagueras fan que me reafirme. En primeras a grafía d’o 87 ta yo ye en cheneral buena. ¿Por qué? Por una senzilla razón, ye una grafía pensada ta tiempos autuals, si pensamos en luengas que son estau codificadas rezientemén, como lo alemán u l’italiano beyeremos como as grafías tienden enta la simplificazión, en alemán ‘Casa’ se escribe ‘Haus’ mientras que en anglés (luenga tamién chermanica, codificada antis y con querenzia á o tradicionalismo) se escribe ‘House’, anque a pronunziazión ye como se escribe en alemán.

Se diz de a grafía de o 87 que ye fázil, ¿y? ¿acaso ixo ye malo? Á yo a grafía de o 87 me parixe una apuesta prou balida y muito balién, en o suyo tiempo y mesmo agora. O fázil ta yo ye tornar á una grafía más istorica, pero a berdá ye que á yo nunca no me han feito goyo os camins fazils.

Pensemos en que a funzión de una luenga ye a comunicazión, a comunicazión berbal estió antis que a escrita, de feito a escritura copia á la comunicazión berbal. L’aragonés tiene a posibilidá de fer una grafía muito más parellana á la comunicazión berbal (que ye a prenzipal) que no lo castellano u atras luengas.
Por fin, ta yo ye importán que l'aragonés tienga una grafía distintiba. En o mundo d'as luengas romanicas ista ye estada una d'as señas de identidá más marcadas, que ye que crebó con os regles chenerals d'a romanía. Ta yo ixo no suposa garra problema. Somos una luenga romanica, pero con regles unicos. Cuan se cambie ta la nueba grafía cuan se escriba 'Aragón ye nación' no sabremos si ye escrito en aragonés u asturiano. Creigo que ye positibo descubrir en una primera güellada en qué idioma ye escrito un testo, y con a grafía de o 87 descubres ascape qué luenga ye.
Dimpués ya trobamos as discusions de fablilandia y as luitas por o "poder" y a "influenzia", 4 y antimás carrañaus. Esiste un tema topico, que ye a megalomanía y ego de una presona alazetal (guste u no lo ye), y sí, ta yo ye berdá. Pero creigo que se olbidan os egos, más chicorrons quizau, de os que quieren fer tabula rasa d'o que esistiba dica agora.
Sí que ye zierto que agora bi ha un consenso, pero ye un consenso ta crebar os regles que surión de atro consenso, o consenso que surtió en 1987. Asinas que si se contina con isto, se sienta o prezedén ta que dentro de 10, 15 u 20 añadas surta atra chenerazión que tienga atra bisión y faiga una nueba grafía (tamién por consenso profes).
Sí que son malos os egos, unos por estar aturaus en o pasau y atros por querer fer una istoria nueba á cualsiquier pre. A grafía de o 87 tiene muitos problemas y caldría amillorar-la muitismo, pero ya tiene un camín feito, puestar que motibe menos treballar en algo que ya esiste en cuenta de fer bella cosa totalmén nueba, pero creigo que isto segundo serba millor. Por ixo mesmo a soluzión de fer una grafía nueba con toques neoarcaicos, que menestará menimo 20 añadas dica que se asiente, me parixe una soluzión nefasta, serán 20 añadas perdidas en una luenga que no puede perder más. Ixo sin contar con que a lai de luengas encara se tiene que implementar y no se sabe pas que surtirá de allí.

L'aragonés menesta una grafía, puestar que agora la mayoritaria siga la de o Estudio de Filología Aragonesa, pero con ista dinamica no se pas si dentro de 15 años será atra grafía consensuada.

7 comentarios:

picarralero67 dijo...

O problema de a ortografía de lo I Congreso estió l'achenda oculta que os mainates de CHA y CFA en teneban y que os socios de a piet esconoxébanos.
Qui bi estase, remerará que á la clausura de o I Congreso bi venió lo Consellero de Cultura, Sr. Bada, á embrecar-se con a necesidat d'una lei de luengas.
Qué achenda oculta? pues que CHA asperaba sacar un deputau en as eslecions de chunio (lo I Congreso se fació t'abril), que servise ta fer una coalición PSOE-CHA-IU en cuyo reparto de posillos á la CHA le pertocase a politica lingüistica.
TA 2005, a Historia estió parellana, pero lo problema ye que entre 1987 y 2005, los mainates de CFA, CHA y REA no fación cosa por espardir a ortografía de o I Congreso, tot yera asperar á que salise a Lei (y CHA dentrase en o guvierno).
Ta 2001 CHA-Puyalón propuso en o Comité Nacional de CHA encetar a una lei de luengas por ILP, pero estió refusada con a promesa de Bernal de que "antis de rematar a lechislatura ta 2003, tendremos lei de luengas".
TAmién asperaban dentrar en o guvierno ta 2007, pero claro, ta que cubicase o movimiento de Chuntos por l'Aragonés, heba de rematar trigando a Nagore como presidén d'ixa Academia, ta que CHA fese ceprén y estase reconoxida como tal por o Guvierno.
Pero a resta d'asociacions yeran aborrecidas de Nagore (bueno los mainates de a resta d'asociacions) y le ufrieron a presidencia d'una Academia do los "nagoristas" teneban minoría.
Nagore refusó y marchó, con la suya chen, de o II Congreso, con lo que en cuenta d'aconseguir más consenso, Chuntos trestalló encara más lo movimiento.
Agora lo EFA ha sacau una ortografía que yo creigo que ye más amanada a la reyalidat sociolingüistica de l'aragonés, pero simplament porque dende 1987 o Consello y a CHA no facioron cosa, asperando á dentrar en o Guvierno ta endrezar dende astí lo movimiento.
20 años en son prou, m'he pasau a la "V", pero ixo no sinifica que siga pro-EFA (ni tampoco no contra), simplament ya lo dicié ta 2005: "Chuntos por l'aragonés no conseguirá lo consenso y l'Academia que tríe no tendrá reconoximiento oficial".
Estié demonizau por ixo, sufrié la marguinación de o mensachero que traye as malas nuevas por parti de o tirano. Pero lo mensachero no tien a culpa de as malas nuevas, solo que las anuncia.

Zucre dijo...

No puedes contimparar a grafía cutre de Nagore con luengas como l'alemán y a situación con respecto a l'anglés. Remera que en alemán i hai cheneros, declinacions,... Parolas como Haus tienen tamién as formas Häuser ta o plural, Hauses ta o chenitivo y Hause ta o Dativo. Como i puedes parar cuenta ista zaguera -e la han de pronunciar, por tanto no lo pueden escribir como en anglés House y dimpués no pronunciar-la.
A "-o" tamién la pronuncian en parolas como "Hose: pantalón".

Florencio dijo...

Zucre, a grafía de o 1987 no estió cosa nomás de Nagore, bi abió más chen y no se puede negar que alabez tamién abió consenso.

Agora bi ha atro consenso, ¿qué pasa si dentro de 20 añadas bi ha atro diferén? ¿Atra grafía? ¿Más años perdius?

No digo que a de 87 siga perfeuta (anque sí más comunicatiba que o neoarcaico, y ta yo en una luenga ixo ye capital), caldría amillorar-la muitismo, pero tiengo a sensazión de que se ye creando un prezedén muito perigloso ta una luenga que ya ye prou florida. Somos fomentando a dinamica de quita-te tu que ya me meto yo.

Chabier Lozano dijo...

Yo no més foi una aclaración que estoi que ye important, no se puede pretender que si un no respeta l'cuerdo alcanzato en el IIº Congreso de l'aragonés, es de demés hayamos de respetar el resultato d'el Ier congreso, ¿que no?

Florencio dijo...

No ye respetar u no respetar. Á yo simplemén me parixe una error que un consenso bulque un consenso pasau, más que más en una luenga que ye morindo.

Porque como digo puestar que en 15 añadas (cuan encara no se aigan asentau os regles que son surtindo agora) o IIIº Congreso diga que os regles de o IIº no balen pon.

Yo no boi á emplegar os regles de IIº congreso porque me parixen piors y porque sientan o prezedén de cambear os regles cuan le pete á un numero determinau de presonas. Á yo me fan goyo as codificazions de luengas que tienden enta la comunicatibidá y no me cuaca que se cambeen os regles a mitá de un partiu.

Cuan o Gubierno de Aragón faiga la Academia de l'aragonés y se apreben os regles que sigan feré caso á ixos. Dica allora escribiré como creiga que ye millor, porque en zagueras lo que importa ye que se escriba y se charre.

Zucre dijo...

tú aspera,aspera,...de qué me sona ixo?

Florencio dijo...

Sé que o gubierno d'Aragón no ferá cosa, asinas que continaré con a grafía de o 87.
Si bel diya s'enzorran y desarrollan a lai de luengas seguiré os regles que digan.